‘Çiftlik Bank’lar nasıl tespit edilir?

Serinin ilk makalesinde hatırlayacağınız üzere piramit sisteminden ve oraya çıkışından bahsetmiştik. Amacımız bu projelerin Blockchain’de nasıl yapılanabileceklerini aşamalarıyla anlatıp hukuksal da bir altyapı hazırlamaktı. Serinin ikinci makalesi ise bahsi geçen dolandırıcı projelerin Blockchain’deki türleri ve bu projeleri tespit üzerine olacak.

Para söz konusu olduğunda, dolandırıcılık her zaman vardır. Aynısı kripto para birimi için de geçerlidir.

İlk makale daha çok Ponzi sistemiyle yapılan Blockchain dolandırıcılıklarına odaklanmıştık. Bunun nedeni asıl dolandırıcılıkların Ponzi sistemi çıkışlı olması ve bu sistemlerin mantığını kavramaktı. Ancak Blockchain’de dolandırıcılarda çare tükenmiyor ve türlü türlü yollar ürüyor. Asıl balığa, yani Ponzi sistemlerinin Blockchain uyarlama örneklerine geçmeden (One Coin) bu yolların da açıklanması gerekiyor ve böylece her şeye hazırlıklı olabiliriz.

Blockchain projeleri içinde var oldukları sistem gereği birden fazla para kaçırma yolu izleyebilirler. Örneğin her Blockchain projesinin reklamını sağlama ve yayılmak amaçlı açtığı bir Twitter hesabı vardır. Bu hesap üzerinden kullanıcıların varlıkları ele geçirilmeye çalışılabilir ya da ikinci bir örnek olarak projenin süreç içinde düzenlediği ön satışta (ICO) topladığı parayı projenin kepenklerini indirerek kaçmaları. Anlayacağınız sektörde dolandırıcılık varyasyonları her bir yenilikte çoğalabiliyor.

Elbette ki bu varyasyonların önünü kesmek imkansızdır, yani her zaman dolandırma yolları artacaktır ancak bu projeleri tespit etmek o kadar da imkânsız değil, aksine tahmininizden basittir. Tespit kısmına geçmeden önce Blockchain’de karşımıza çıkabilecek 7 çeşit dolandırıcılık yöntemini göstermek istiyorum.

• Bitcoin Yatırım Planları
• Rug Pull Dolandırıcılığı
• Kimlik Avı Dolandırıcılığı (oltalama)
• Giveaway Dolandırıcılığı
• Ponzi Sistemi (piramit sistemleri)
• Sahte ICO ya da NFT Dolandırıcıları
• Bakiye Dolandırıcıları

Şubat 2022’de Wormhole, bir siber saldırıdan sonra 320 milyon dolar kaybetti. Federal Ticaret Komisyonu tarafından hazırlanan rapora göre, bu saldırıya ek olarak, 2021’den bu yana 1 milyar dolardan fazla kripto para çalındı.

Bitcoin Yatırım Planları

Bitcoin yatırım planlarında dolandırıcılar, deneyimli “yatırım yöneticileri” olduğunu iddia ederek yatırımcılarla iletişim kurar. Planın bir parçası olarak, sözde yatırım yöneticileri kripto paraya milyonlarca yatırım yaptığını iddia ediyor ve kurbanlarına yatırımlardan para kazanacaklarına söz veriyor.

Başlamak için, dolandırıcılar önceden bir ücret talep eder. Daha sonra para kazanmak yerine sadece ön ödemeleri çalarlar. Dolandırıcılar ayrıca para transfer etmek veya para yatırmak için kişisel kimlik bilgileri talep edebilir ve böylece bir kişinin kripto parasına erişim elde edebilirler.

Başka bir yatırım dolandırıcılığı türü, sahte ünlü reklamlarını içerir. Dolandırıcılar gerçek fotoğraflar çeker ve bunları sahte hesaplara, reklamlara veya makalelere empoze ederek, ilgili ünlünün yatırımdan büyük bir kazanç elde ediyormuş gibi görünmesini sağlar. Profesyonel görünümlü bir web sitesi ve logolar ile ABC veya CBS gibi saygın şirket adlarını kullanarak meşru görünme çabası içine girerler.

Bakiye Dolandırıcıları

Bu dolandırıcılık türünde, daha yüksek bir hesap sınırına ihtiyaç duydukları (sözde yüklü yatırım yapmak istiyorlar) için kripto para cüzdanınızı veya kredi kartı kimlik bilgilerinizi isteyen biri vardır. Buna karşılık, dolandırıcı, yatırımlarından elde edecek gelirlerin bir kısmını sunar.

Kurbanın kripto para hesabı çalındıktan sonra bu hesabı kripto para ile “bakiyelendiriyorlar” ve sonra hepsini kendileri alıyorlar. Kurbanı ise cüzdan kimlik bilgileriyle yapılan işlemlerden sorumlu bırakıyorlar. Sonuçta mağdur taraf, hesap bilgilerini kendi rızası ile vermiş oluyor.

Bu dolandırıcıları bildirebileceğiniz kaynaklar:

Emniyet Genel Müdürlüğü bünyesinde bilhassa internet aracılığı ile işlenen dolandırıcılık gibi suçlar ile mücadeleye yönelik olarak Siber Suçlarla Mücadele birimi kurulmuştur.

Rug Pull Dolandırıcılığı

Rug Pull dolandırıcılığı, yatırım dolandırıcılarının yeni bir projeyi, NFT veya parayı, kazanç elde etmek için “pompalamasını” içerir. Dolandırıcılar parayı aldıktan sonra ortadan kaybolurlar. Bu yatırımların kodlanması, insanların satın aldıktan sonra Bitcoin’i satmasını engeller, bu nedenle yatırımcılara değersiz bir yatırım kalır.

Bu dolandırıcılığın popüler bir versiyonu, adını popüler Netflix dizisi Squid Game’den alan Squid jeton dolandırıcılığıydı. Yatırımcılar kripto para kazanmak için oynamak zorundaydı:

İnsanlar çevrim içi oyunlar için token satın alır ve daha sonra diğer kripto paralarla takas etmek için daha fazla kazanırdı. Squid token’ının fiyatı, 1 cent değerinden yaklaşık 90 dolara çıktı.

Sonunda alım satımlar durdu ve para ortadan kayboldu. Daha sonra, insanlar token’larını satmaya çalışıp başarısız olduklarında token’ın değeri sıfıra ulaştı. Dolandırıcılar bu yatırımcılardan yaklaşık 3 milyon dolar kazandı.

Rug Pull dolandırıcılığı, özellikle NFT alanında yaygındır.

Kimlik Avı Dolandırıcılığı (Oltalama)

Kimlik avı dolandırıcılığı, eskinin popüler yöntemi olsa da Blockchain dolandırıcılığının da en sık kullanılan yöntemlerindendir. Bu yönteme ayrıca Oltalama (Phishing) denir. Bunun nedeni, kullanıcıya e-posta veya mesaj yoluyla atılan yemlerdir. Dolandırıcılar, kripto para cüzdanı anahtar bilgileri gibi kişisel bilgileri toplamak için sahte bir web sitesine kötü amaçlı bağlantılar içeren e-postalar gönderir.

Kullanıcı ise bu yemlere kanıp oltaya yakalanırsa dolandırıcılar kişilerin paralarına erişim sağlayabilirler.

Kimlik avı dolandırıcılıklarından kaçınmak için asla bir e-posta bağlantısından güvenli bilgiler girmeyin. Web sitesi veya bağlantı ne kadar meşru görünürse görünsün, her zaman doğrudan siteye gidin.

Web sitesi URL’lerini kontrol edin. Kimlik avı dolandırıcılığına teşebbüs eden dolandırıcılar, meşru sitelerin URL’lerini kopyalar ve harfleri ve sayıları değiştirir- örneğin, “1” için “l” veya “O” harfi için “0”.

Giveaway Dolandırıcılığı

Bazı ünlüler ve kamuya mal olmuş kişiler sosyal medya hesaplarında kripto hakkında oldukça sık konuştuğundan, dolandırıcılar insanlardan para almak için isimlerini ve suretlerini kullanarak sahte çekilişler düzenlerler. Hatta yasal görünmesi için çekiliş gönderisine diğer sahte hesaplarla yanıt verebilirler. Verilen hediye, tuhaf veya gerçek olamayacak kadar iyi görünüyorsa, uzak durun.

Dolandırıcılık gönderileri, genellikle hediyenin gerçek görünmesini sağlamak için tasarlanmış ekran görüntüleri ve insanların girebileceği bir web sitesine bağlantı (hatta QR kodu) içerir. Bir şey ödemenizi gerektiren ve özellikle ödeyeceğiniz miktar karşısında kat be kat fazlasını vereceğini öne süren tweet, web sitesi veya videolara asla güvenmeyin.

Sosyal medyada veya Telegram gibi bir mesajlaşma uygulamasında, kripto para istenilen bir mesaj alırsanız, görmezden gelin. Yasal şirketler, ödemeler veya oturum açma bilgileri istenmeden sizinle asla iletişime geçmeyecektir.

Ponzi Sistemleri

Ponzi planları, eski yatırımcılara yenilerinden elde edilen gelirlerle ödeme yapar. Yeni yatırımcılar elde etmek için ise eski yatırımcılara yapılan ödemeler kanıt olarak kullanılır ve yeniler bu yolla cezbedilir.

Bir Ponzi şemasının ana cazibesi, az riskle büyük karlar vadetmesinde yatar. Ponzi sistemli en büyük blockchain dolandırıcıldığı ise OneCoin projesi olmuştur.

OneCoin, Bulgaristan merkezli offshore şirketleri OneCoin Ltd (Dubai’de kayıtlı) ve Onelife Network Ltd (Belize’de kayıtlı) tarafından kripto para olarak tanıtılan bir Ponzi şemasıdır. Times tarafından “tarihin en büyük dolandırıcılıklarından biri” olarak tanımlanmıştır.

OneCoin 2014’ün sonlarında piyasaya sürüldü. Merkezi olmayan bir kripto para değil, OneCoin Ltd’nin sunucularında barındırılan merkezi bir paraydı. OneCoin’e göre, ana işi, alım satım işlemleriyle ilgili eğitim materyali satmaktı. Üyeler 100 euro ila 118.000 euro arasında değişen eğitim paketleri satın alabilirler veya bir endüstri bloguna göre 225.500 euro. Her paket, “Mine” OneCoins’e atanabilecek token’lar içerir.

ABD’li savcılar, OneCoin’in dünya çapında yaklaşık 4 milyar dolarlık vurgun yaptığını iddia etti. Çin’de kolluk, 98 kişiyi kovuştururken 1.7 milyar yuan (267.5 milyon dolar) topladı. Ignatova (projenin başındaki kişi), tutuklanması için gizli bir ABD emri verildiği zaman 2017’de ortadan kayboldu ve kardeşi Konstantin Ignatov pozisyonunu aldı. Ignatova tutuklamadan kaçmasına rağmen, liderlerin çoğu kayboldu veya tutuklandı. Greenwood, 2018’de ve Konstantin Ignatov, Mart 2019’da tutuklandı. Kasım 2019’da Ignatov, kara para aklama ve sahtekarlık suçlamalarından suçlu bulundu.

Nasıl tespit edilir? Projelerin ortak yönleri

Kripto para dolandırıcılığına karşı korunmak için şu uyarı işaretlerine dikkat edilmelidir:

• Büyük kazançlar vaadi veya yatırımı ikiye katlama iddiası
• Ödeme olarak yalnızca kripto para kabul etmek
• E-postalarda, sosyal medya gönderilerinde veya diğer iletişimlerde yazım hataları ve dil bilgisi hataları, özensizlik.
• Ücretsiz para vaatleri
• Yersiz görünen sahte influencer veya ünlü reklamları
• Para hareketi ve yatırımla ilgili minimal detaylar
• Bir günde sistem içinde fazla işlem olması

DYOR (Do your own research) / Kendi araştırmanızı yapın

Whitepaper’ları okuyun

Blockchain projeleri, bir geliştirme sürecinden geçer. Bu süreçten önce, genellikle protokolleri tanımlayan, Blockchain’i tanımlayan, formülleri özetleyen ve tüm ağın nasıl çalışacağını açıklayan bir belge yayımlanır. Dolandırıcılık amacı güden projelerde whitepaper’lar ya kötü yazılmıştır ya da kopya içerikler barındırır.

Bu konuyu daha iyi anlamak ve nasıl yazıldıklarını görmek için Ethereum ve Bitcoin gibi tanınmış blok zincirlerinin “whitepaper”larını okuyabilirsiniz.

Ekip üyelerini araştırın

“Whitepaper”lar her zaman projenin arkasındaki üyeleri ve geliştiricileri tanımlamalıdır. Açık kaynaklı bir kripto projesinin geliştiriciler olarak adlandırılmamış olabileceği durumlar vardır -ancak bu açık kaynak için tipiktir. Çoğu kodlama, yorum ve tartışma GitHub veya GitLab’da görülebilir. Bazı projeler, tartışma için Discord gibi forumları ve uygulamaları kullanır. Bunlardan hiçbirini bulamıyorsanız ve “whitepaper”lar hatalarla doluysa, muhtemelen bir dolandırıcılıkla karşı karşıyasınız.

Pazarlama planlarını inceleyin

Blockchain projeleri, belirtilen bir amaca sahip projelerdir ve işlevine yardımcı olmak için kullanılmak üzere tasarlanmış coin veya token’ı vardır.

Dolandırıcı projeler, sosyal medyada kendilerini “kaçırmamanız gereken sıradaki en iyi kripto para” olarak şişirirler.

Kripto para projesinin amacını özetleyen belgeler yayınlarlar. Eğer somut bir amacı yoksa, muhtemelen (ama her zaman değil) dolandırıcılık amaçlıdır.